Wpływ rodziny z problemem alkoholowym na funkcjonowanie dziecka

W przeszłości uważano, że alkoholizm odnosi się tylko i wyłącznie do osoby pijącej, dzisiaj jest to choroba, która dotyczy całej rodziny, w której co najmniej jedna osoba jest uzależniona. Dzieci wychowujące się w rodzinie z problemem alkoholowym narażone są na przebywanie w stanie chronicznego napięcia i stresu oraz wielu traumatycznych sytuacji związanych z destrukcją ról rodzicielskich, chaosem oraz ciągłymi awanturami, często bez powodu. Ciągła niepewność i nieprzewidywalność wydarzeń jest podstawowym źródłem zagrożeń powodujących utratę kontroli nad całym życiem.

Dzieci z rodzin z problemem alkoholowym często w nieświadomy sposób są przymuszane do przestrzegania niepisanych reguł, które pomimo że są dysfunkcyjne, stanowią formę przystosowania do życia w systemie rodzinnym. Reguły te warunkują również rozwój problemów w funkcjonowaniu dziecka zarówno w okresie dzieciństwa jak i życia dorosłego.

Oto cztery najczęściej występujące reguły funkcjonowania w rodzinie z problemem alkoholowym:

1. Picie osoby uzależnionej reguluje życie całej rodziny Często niepijący rodzic angażuje dzieci w próby powstrzymywania alkoholika od picia. Dla tej reguły charakterystyczne jest też układanie planu dnia rodziny pod rytm picia alkoholika, tzn. rodzina z biegiem czasu zna rytuały picia alkoholika i organizuje swój czas tak, aby wypełnić swoje codzienne obowiązki (np. dzieci do godziny 16.00 odrabiają lekcje, zanim pijany rodzic wróci do domu bo później może nie być na to warunków). Typowymi zdaniami słyszanymi w domu z problemem alkoholowym są m.in.: „bądź cicho bo tata się zdenerwuje…”, „idź uspokoić ojca bo on bardziej reaguje na twoje prośby niż moje”, „przyprowadź pijaną matkę z baru…”. Powyższe sytuacje mogą wzbudzać w dziecku poczucie krzywdy i złości, poczucie bezradności i bezsilności, ponieważ nie może ono się zachowywać swobodnie we własnym domu oraz nie zajmuje się typowymi zajęciami przewidzianymi dla dziecka w jego wieku. Często bezskutecznie próbuje uspokoić pijanego rodzica co wywołuje poczucie bezradności i bezsilności. Życie w rodzinie z problemem alkoholowym powoduje deprywację wielu potrzeb dziecięcych oraz przyczynia się do powstawania problemów w funkcjonowaniu społecznym, emocjonalnym i poznawczym.
2. Nie wolno rozmawiać między sobą i z innymi o tym, co się dzieje w naszej rodzinie. Dramat życia codziennego z osobą uzależnioną powoduję, że dzieci chcąc odciąć się od ponurej i bolesnej rzeczywistości zaprzeczają otaczającemu światu pełnego problemów poprzez kreowanie bajkowych historii o swojej rodzinie. Takie zachowania służą zakamuflowaniu dramatu rodzinnego funkcjonowania. Dziecko ma poczucie, że odstaje od swoich rówieśników, zazdrości kolegom i koleżankom cudownych rodziców a swoich się wstydzi i nienawidzi.
3. Nie wolno mówić o odczuwanych uczuciach. Alkoholik za pomocą alkoholu tłumi swoje uczucia, a jego rodzina wyraża je w niesprzyjający, niekorzystny sposób, obie strony nie potrafią rozmawiać o uczuciach. Sposób komunikacji w rodzinie jest bardzo sztywny i pozbawiony reguł. Dzieci często otrzymują nieświadomy komunikat, że ich potrzeby nie są ważne, że i tak nikt ich nie zaspokoi. Skutkuje to tym, że w późniejszym czasie nie umieją rozpoznawać i nazywać swoich potrzeb oraz często wypierają przeżywane emocje, tzn. nie wiedzą co czują, mają poczucie że w ogóle nic nie odczuwają.
4. Nikomu nie można ufać. Dziecko od początku wychowywania się w rodzinie alkoholowej uczy się, że nie może liczyć na swoich rodziców, że często obiecywali rożne rzeczy i ich nie realizowali co skutkuje brakiem zaufania i szacunku dla nich. Konsekwencja tej reguły odczuwana jest między innymi, gdy osoba trafia do psychologa i często potrzebuje dużo czasu i sprzyjającej atmosfery, aby zaufać i zacząć opowiadać o dramacie swojego życia